-Tên gọi khác: Cây Tầm ruột, Cây Tùm ruột.
-Tên tiếng Anh: Otaheite gooseberry, Malay gooseberry, Tahitian gooseberry, country gooseberry, star gooseberry, West India gooseberry, simply gooseberry tree.
-Tên khoa học: Phyllanthus acidus (L.) Skeels.
-Tên đồng nghĩa: Ph. distichus; Cicca acida ; C. disticha; Averrhoa acida.
1-Phân loại khoa học:
(Theo Hệ thống APG III-2009).
Giới (regnum): | Thực vật (Plantae) |
Ngành (phylum): | Thực vật có hoa (Angiospermae) |
Lớp (class): | Hai lá mầm thật (Eudicots) |
Phân lớp (subclass): | Hoa hồng (Rosids) |
Bộ (ordo): | Sơ ri (Malpighiales) |
Họ (familia): | Diệp hạ Châu (Phyllanthaceae) |
Tông (tribus): | Diệp hạ châu (Phyllantheae) |
Phân tông (subtribus): | Flueggeinae |
Chi (genus): | Diệp hạ châu (Phyllanthus) |
Loài (species): | Phyllanthus acidus |
2-Phân bố
Chùm ruột, còn gọi là tầm ruột (Phyllanthus acidus) là loài cây duy nhất có quả ăn được trong họ Phyllanthaceae. Cây chùm ruột vừa được trồng làm cây cảnh vừa lấy quả.
Cây chùm ruột có nguồn gốc từ Madagascar (đảo quốc ở Ấn Độ dương).
Chùm ruột phân bố chủ yếu ở khu vực Chấu Á nhiệt đới từ Madagascar đến Ấn Độ sang tận Đông Nam Á.
Hiện nay trên thế giới cây chùm ruột được trồng ở các nước:
Đảo Guam (tên ceremai) , Indonesia (tên ceremai hoặc cerama), Miền Nam Việt Nam (chùm ruột), Cambodia (kantuet), Thái Lan (mayom), Lào (cerme), Bắc Mã Lai (chermai), Ấn Độ (chalmeri và harpharoi), Philippines (iba ở Tagalog và karmay ở Ilokano), Ở Mỹ được trồng tại đảo Hawaii và phía Nam của bang Florida (country gooseberry).
Ngoài ra cây chùm ruột còn được trồng ở Ecuador, El Salvador, Mexico, Colombia, Venezuela, Surinam, Peru và Brazil.
Ở Việt Nam, cây chùm ruột trồng phổ biến ở miền Nam vừa làm cây cảnh trước sân, trong vườn vừa được dùng làm rau, lấy quả.
Ở Việt Nam có hai giống chùm ruột, đó là:
-Chùm ruột ngọt (ít chua): được dùng để ăn chơi, làm mứt.
-Chùm ruột chua: được dùng để ăn chơi, làm mứt và lấy chất chua để nấu canh.
3-Mô tả
-Thân: Chùm ruột là loại cây thân gổ lớn, đạt chiều cao trung bình 4-6 mét, cây cao nhất có thể đạt đến 10 m. Có tán rộng và hoa màu hồng rất đẹp, thường được trồng như một loại cây cảnh ở sân nhà hay trong vườn.
Thân cây có gổ bở, nhiều cành mọc từ thân chính, cành dòn dể gãy.
Nhánh cây sần sùi vì vết sẹo của những cuống lá cũ. Ở cuối mỗi cành chính có nhiều cành nhỏ màu xanh, dài từ 15 đến 30 cm, mọc thành chùm dày đặc.
-Rể: Rể mọc khỏe, ăn sâu và lan rộng.
-Lá: Lá kép mọc so le, lá chét hình trứng, dài 4-5 cm, rộng 1,5-2 cm.
-Hoa: Hoa chùm ruột màu hồng, nở từng chùm. Cây chùm ruột nở hoa vào tháng 3-5, kết quả vào tháng 6-8.
-Quả: Hình tròn, chia thành 6 múi, màu xanh nhạt, có đường kính khoảng 2-2,5 cm. Quả mọc từng chùm theo các cành non và kể cả ở cành già hay ngay trên thân, có vỏ từ màu xanh non đến vàng nhạt và mờ đục như sáp. Hình dáng và hương vị của trái tùy thuộc vào giống.
-Hạt: Hạt cứng, to, nằm ở trung tâm của quả. Mỗi quả chỉ có 1 hạt.
Vị chùm ruột giòn và rất chua, do đó thường được tiêu thụ dưới dạng mứt tại Việt Nam.
Cây Chùm Ruột trồng không khác gì những loại Cây Ăn Trái khác. Tuy nhiên, khi trồng bạn cần chú ý. Chùm Ruột là giống cây ưa nắng, do đó nên trồng cây ở vị trí nắng nhiều, tránh những nơi bị che nắng hoặc thiếu sáng. Trong điều kiện bóng râm ánh sáng còn 60-70% cây vẫn sống và phát triển được nhưng rất chậm có trái, và trái ít.