Thông tin mô tả cây Kơ nia giống:Chiều cao: 40-60cmTên gọi khác: cây kơnia, cây cơ nia, cây cầyTên khoa học: Irvingia malayana, thuộc chi IrvingiaCây Kơ nia không chỉ là biểu tượng sức sống mạnh mẽ của Tây Nguyên, mà còn tạo ra loại hạt góp thêm thu nhập cho đồng bào Gia Rai ở huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai. Hạt kơ nia mang hương vị của đại ngàn đã trở thành một món ăn đặc trưng, để lại ấn tượng khó quên cho thực khách.

Nhắc đến Tây Nguyên, người ta nghĩ ngay đến hình ảnh cây kơ nia sừng sững đã đi vào những câu thơ của nhà thơ Ngọc Anh: Buổi sáng em lên rẫy/ Thấy bóng cây Kơ-nia/ Bóng ngả che ngực em/ Về nhớ anh không ngủ/ Buổi chiều mẹ lên rẫy/ Thấy bóng cây Kơ-nia/ Bóng tròn che lưng mẹ/ Về nhớ anh mẹ khóc… Những buổi lên rẫy, dân làng không chỉ tận dụng bóng mát cây kơ nia để nghỉ ngơi, tâm sự, mà còn sử dụng cả hạt chín của cây làm món ăn cho những lúc nhỡ bữa.

Trên vòm lá xanh rì, những quả kơ nia tựa như trái xoan, nhỏ như ngón tay cái. Khi chín, có màu vàng nhạt và tự rụng. Hạt kơ nia được bao bọc bởi một lớp lụa màu nâu bóng, bên trong, nhân có màu trắng ngà. Khi nhai hạt sống sẽ thấy rõ mùi tinh dầu đặc trưng xông lên mũi cùng vị béo, ngọt trong vòm miệng. Nếu rang khô lên, hạt kơ nia càng tăng vị thơm, giòn, vị béo ngậy đọng lại mãi trong miệng.

Khi mùa khô bắt đầu, cũng là mùa kơ nia chín rụng. Thời điểm này, người dân Gia Rai, huyện Chư Păh vào rừng kiếm hạt kơ nia.

Ngay từ tờ mờ sáng, vợ chồng anh Ksor Đíu, xã Chư Đăng Ya, huyện Chư Păh đã đi nhặt hạt kơ nia ở cánh rừng sau làng Ya. Nhanh tay nhặt hạt kơ nia dưới gốc cây, anh Đíu chia sẻ: Dân làng mình hay đi rẫy, đi vô rừng thường nghỉ ngơi dưới tán cây Kơ nia. Những lúc đói bụng, cũng đập tách vỏ, lấy phần nhân hạt chín bên trong của cây ăn. Giờ mình thấy nhiều người cũng ăn, nên đi nhặt hạt Kơ nia về bán. Mỗi ngày, vợ chồng mình nhặt được một bao tải to hạt chín, cũng góp phàn tăng thêm thu nhập cho gia đình.

Là người Ê Đê, chị H’Uyên Nie, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh hiểu rõ hơn về đặc sản của quê hương mình. Vì vậy, chị đã khuyến khích người dân mỗi khi đi lên rẫy hay vào rừng, thì nhặt hạt kơ nia mang về bán. Chị Nie sẽ mua lại rồi tuyển chọn những hạt chắc, dầy mình mang đi phơi khô. Sau đó, chị rang hạt kơ nia, tạo thành phẩm chất lượng và an toàn, đóng gói và mang bán cho khách hàng gần xa khi có nhu cầu với giá 140.000 – 150.000 đồng/kg.

Trên bếp lửa liu riu, chị Nie vừa khéo tay đảo chảo rang hạt kơ nia vừa kể, hầu hết khách nào đã ăn thử hạt kơ nia sẽ nhớ mãi hương vị loại hạt này. Mấy năm gần đây, nhất là trong dịp lễ, Tết, tôi làm cả tạ hạt kơ nia mà cũng không kịp cung cấp cho khách hàng. Vị ngon bùi, béo, giòn đã thu hút khách ở các địa phương lân cận như TP. Pleiku, Đăk Đoa… “Nhờ bán hạt kơ nia khô, tôi đã tạo thêm được chút thu nhập cho dân làng. Mọi người cũng rất phấn khởi vì loại hạt của thôn làng mình được yêu thích như vậy” .

nia cho biết: “Vì đây là loại hạt của rừng, không có chất bảo quản, nên được những người theo phương pháp thực dưỡng rất ưa chuộng. Nó giúp gia đình tôi cân bằng nguồn dinh dưỡng từ các loại hạt có lợi cho sức khỏe”.

Ông Nguyễn Văn Hiệu, Chủ tịch xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh, cho biết: Đây là loại hạt đặc sản từ cây Kơ nia gắn bó với cuộc sống của bà con Gia Rai tại huyện Chư Păh. Vì vậy, chính quyền địa phương đã chú trọng mở rộng thị trường, tăng nguồn thu nhập cho dân làng. Xã Ia Mơ Nông cũng đã tổ chức trưng bày, giới thiệu đặc sản hạt kơ nia tại các gian hàng hội chợ, phiên chợ nông sản an toàn hay tại những lễ hội lớn của tỉnh và được nhiều khách hàng xa gần ủng hộ.