Xuất xứ:Ấn Độ

Tên khoa học:Hopea odorata Roxb

Các tên gọi khác:Sao Nghệ, Sao Cát, Mạy Khèn

Đặc điểm nổi bật:thân gỗ lớn và thuôn dài. Vỏ ngoài màu đen, sần sùi, có nứt dọc, gỗ bên trong màu nâu đỏ. Lá hình trái xoan, mọc thành từng cành nhánh. Hoa nhỏ, màu trắng nở tháng 2-3. Ra quả vào tháng 4-7, quả hình trứng. Trồng tốt nhất trên đất phù sa, đất sét pha cát, đất đỏ bazan.

Giá trị sử dụng:cây cảnh quan, tạo bóng mát và lấy gỗ.

Nguồn gốc cây sao đen

Cây sao đen có nguồn gốc từ Ấn Độ. Cây được du nhập và sử dụng ở nhiều các nước có khí hậu nhiệt đới. Tại Việt Nam, cây được trồng phổ biến ở các thành phố. Từ thế kỷ XX tại Hà Nội, cây cũng được trồng tại phố Lò Đúc.

Đặc điểm hình thái

Cây sao đen thuộc loại cây thân gỗ lớn, thân thẳng và thuôn dài. Cây có chiều cao trung bình khoảng 30-40m. Đường kính thân cây khoảng 60-80cm. Đặc điểm hình thái cụ thể của từng bộ phận cây sao đen như sau:

·Vỏ cây sao đen:có màu đen, dày, bề mặt sần sùi, có nứt dọc theo thớ. Gỗ bên trong có màu nâu đỏ.

·Tán lá sao đen:có màu trắng, nhỏ và tỉa cành tự nhiên. Cành non cây và cuống lá có lông phủ.

·Lá cây sao đen:Có hình trái xoan, hai mặt đều có lông mịn và có đỉnh nhọn. Chiều dài lá khoảng 8cm, mọc thành từng cành nhánh.

·Hoa cây sao đen: có kích thước nhỏ, màu trắng, 5 cánh, mọc thành từng chùm.

·Quả sao đen:có 2 cánh dài, lông mịn, dài 3-6cm, hình trứng, màu xanh nhạt khi non, già chuyển màu nâu. Số lượng quả nhiều nhưng 2 năm mới ra 1 lần.

Đặc điểm sinh trưởng của cây

Sao đen là loại cây có tốc độ sinh trưởng khá nhanh. Đường kính cây tăng trưởng trung bình 1.1–14 cm/năm. Cây sinh trưởng tốt ở những vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm, đặc biệt tốt nhất ở nơi có 2 mùa rõ rệt.

Sao đen có sức sống tốt nên cây có thể chịu được nắng nóng và khô hạn. Nếu sao đen được trồng ở vùng đất lạnh thì chiều cao và đường kính của chúng sẽ phát triển ở tốc độ bình thường, nhưng ra hoa và đậu quả ít hơn.

Loại đất phù hợp để trồng sao đen là đất sét pha cát, đất phù sa cổ ở Đông Nam Bộ. Ngoài ra, cây cũng sinh trưởng khá tốt trên đất đỏ bazan với độ PH=4,5-5.0.

Cây sao đenlà loại cây ưa đất ẩm, chịu được bóng khi cây còn non. Khi cây được 3 tuổi thì chuyển sang ưa sáng. Ở các khu rừng có độ tàn che nhẹ, cây tái sinh tốt.

Cây sao đen phân bố ở đâu

Cây sao đen là lần đầu được tìm thấy là ở Ấn Độ. Hiện nay, cây được phân bố khá nhiều ở các nước khí hậu nhiệt đới. Trong đó, cây phân bố nhiều ở các nước Myanma, Việt Nam, Malaysia, Thái Lan… và nhiều nước khác.

Tại Việt Nam, cây sao đen chủ yếu mọc hoang ở các khu rừng Đông Nam Bộ, Tây Nguyên. Tại khu vực Đông Nam Bộ, cây hay mọc trong các rừng họ Dầu, họ Đậu. Tuy nhiên, số lượng cây đang bị suy giảm do khai thác quá mức.

Ý nghĩa sử dụng của cây sao đen

Thân sao đen thẳng tắp, tán rộng nên tạo bóng mát và thanh lọc không khí hiệu quả. Ngày nay, ô nhiễm môi trường là vấn đề nhức nhối ở nhiều quốc gia.

Bầu khí quyển đang nóng dần lên và bảo vệ môi trường trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Chính vì vậy, trồng sao đen là một trong những biện pháp góp phần gìn giữ, cải thiện và bảo vệ môi trường hiệu quả.

Sự có mặt của các tán cây sao đen trong công trình không những mang lại sự trong lành, xanh mát mà còn thanh lọc không khí. Không những vậy, nó còn giúp công trình kiến tạo vẻ đẹp hoàn hảo.

Công dụng của cây sao đen

Mang nhiều ý nghĩa nhưng liệu có nên trồng loại cây này hay không vẫn là câu hỏi được nhiều người quan tâm. Cùng tìm hiểu những công dụng của cây sau đây trước khi có quyết định:

Làm cây cảnh quan đẹp

Thân cây thẳng và suôn, cao to cùng với tán lá rộng, cành lá xum xuê đã giúp sao đen góp phần tạo nên vẻ đẹp độc đáo cho các công trình hiện nay. Bóng mát của cây giúp công trình thêm xanh mát, dễ chịu.

Chính vì vậy, công dụng lớn nhất sao đen mang lại phải kể đến đó chính là làm cây cảnh quan đẹp mắt. Cây giúp các công trình, công viên, khuôn viên đô thị, trường học. khu công nghiệp… thêm thanh lịch, thẩm mỹ cao.

Sử dụng để lấy gỗ mang lại giá trị kinh tế cao

Gỗ sao đen có chất lượng tốt, mảng gỗ to và có màu nâu đỏ đẹp mắt. Vì thế, gỗ cây được ưa chuộng trong ngành xây dựng, sản xuất đồ gỗ, nội thất… Gỗ cây sao đen sử dụng làm thương phẩm rất có giá trị.

Ngoài ra, gỗ cây còn chống mối mọt và các vấn đề nấm mốc hiệu quả. Vì thế, gỗ chúng thường được dùng để dựng nhà, làm sàn nhà, tà vẹt, đóng đồ nội thất… Đặc biệt, chúng còn được sử dụng làm đồ thủ công mỹ nghệ, đóng thuyền…

Làm thuốc

Vỏ sao đen có vị chát và chứa nhiều tatin. Vì vậy, chúng được dùng để chữa hiệu quả các loại bệnh như: viêm lợi, sâu răng. Thuốc được bào chế từ vỏ sao đen lợi, răng chắc khoẻ và hạn chế tình trạng rụng răng.

Ngoài ra, chúng còn được sử dụng để ngâm rượu hoặc sắc với nước ngậm. Bên cạnh đó, nhựa vỏ cây còn được sử dụng để cầm máu hiệu quả. Nhiều nơi còn sử dụng để ăn kèm trầu cau.

Ứng dụng vào nhiều ngành công nghiệp khác

Bên cạnh những công dụng hữu ích bên trên, sao đen còn có nhiều công dụng hữu ích cho các ngành công nghiệp hiện nay. Cụ thể, nhựa cây được ứng dụng sản xuất vecni, sơn và được sử dụng trong công nghiệp thuốc ảnh.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây sao đen giống

Cây sao đen vốn là loại cây dễ trồng, dễ chăm sóc. Tuy nhiên, muốn cây sinh trưởng và và phát triển tốt nhất, bà con nên trồng đúng kỹ thuật như sau:

Hướng dẫn nhân giống

Cây giống sao đenđược nhân giống bằng ghép cành hoặc gieo hạt. Cần chọn cành không già quá, cũng không non quá để ghép. Nếu nhân giống bằng hạt, cần chọn quả già, có đốm nâu ở đầu cánh.

Nên lấy hạt để nhân giống ngay khi vừa thu hoạch xong. Nhân giống hạt bằng cách cắt lớp cánh quả sao cho còn lại đoạn dài 1-2cm. Ngâm hạt đã xử lý trong nước lã khoảng 2 giờ đồng hồ.

Sử dụng đất thịt trộn trấu và vỏ dừa khô để làm đất gieo hạt. Khi gieo, để phần cánh hạt hướng lên trên, phủ kín một lớp đất mỏng lên cánh và quả. Thường xuyên tưới nước để cung cấp độ ẩm cho hạt nảy mầm.

Hạt sao đen sẽ nảy mầm sau khoảng 3 ngày. Đến khi cây phát triển cao hơn thì ươm trong bầu đất ở vườn ươm, có mái che. Đến giai đoạn cây cao 1-1.2m và đường kính thân cây khoảng 0.5cm là có thể mang đi trồng bên ngoài.

Hướng dẫn trồng sao đen

Cây sao đen con sau khi ươm được 12 tháng tuổi, đạt chiều cao trung bình >1m thì có thể đem đi trồng. Lưu ý, cây nên được trồng trước mùa mưa, cụ thể là từ tháng 5 đến tháng 7 để đảm bảo phát triển tốt nhất.

Nếu trồng lấy gỗ, mật độ trồng cây là 400-500 cây/ha. Kĩ thuật trồng cây khá đơn giản. Bà con cần cắt bớt cành, thậm chí nên loại bỏ hết lá trước khi trồng nếu trồng vào thời điểm nắng nóng oi bức.

Để trồng cây, bà con cần tiến hành đào hố trồng rộng và to hơn bầu cây từ 25-30cm. Sau đó, hãy đặt cây vào giữa hố, nếu cây nhỏ thì giữ cây thẳng đứng và lấp đất lại. Nếu cây to thì nên dùng cẩu trồng để không hại bầu cây.

Nếu trồng vào mùa nóng, bà con nên dùng bao tải để quấn quanh thân cây để hạn chế rộp vỏ. Khi trồng, bà con đặt cây vào giữa hố, mặt bầu cách miệng hố tầm 10cm. Sau đó, tháo vỏ bầu và lấp đất lại.

Cuối cùng, bà con nén đất quanh bầu để đảm bảo cây được vững trãi. Ngoài ra, bà con có thể dùng cọc cố định thân cây từ các phía. Bà con thực hiện lấp đất và tưới nước đầy đủ cho cây ngay sau khi trồng.

Hướng dẫn chăm sóc cây sao đen giống

Trong 3 năm đầu, cần chăm sóc cây khoảng 2-3 lần bằng cách vun gốc, làm sạch cỏ. Tiến hành chăm sóc vào đầu và cuối mùa mưa. Sau khoảng 8-10 năm, để mở tán cây rộng lớn hơn, bạn nên tỉa thưa cành nhánh.

Trong quá trình chăm sóc cây sao đen nhỏ, sức sống chưa tốt, bà con nên chú ý các điều kiện sinh trưởng của cây như sau:

·Tưới nước:Sau khi trồng cây, bà con cần tưới cây đều đặn mỗi ngày 1 lần. Sau nửa tháng có thể tưới 2 – 3 lần/tuần là đủ. Lượng nước cần vừa đủ để làm ẩm đất, không quá nhiều để tránh tình trạng ngập úng.

·Dinh dưỡng:Trong 3 tháng đầu, bà con nên bón phân 1 lần/tháng. Thành phần phân bón là NPK và nước theo tỉ lệ 0.1kg/10 lít nước. Khi cây đã lớn, chỉ cần bón phân 3 – 4 tháng/ lần hoặc không cần bón.

·Cắt tỉa và phòng trừ sâu bệnh:Bà con nên cắt tỉa thường xuyên để loại bỏ cành khô hoặc cành dễ gãy. Bên cạnh đó, bà con nên làm cỏvà thường xuyên kiểm tra để sớm phát hiện sâu xám, bọ rầy nâu, dế… và xử lý kịp thời.

Hướng dẫn thu hái và chế biến cây sao đen

Tuỳ vào mục đích sử dụng mà bà con sẽ thu hái cây sao cho phù hợp. Nếu trồng cây lấy gỗ thì khi đường kính cây đạt từ 40 đến 60cm thì có thể khai thác. Nếu lấy nhựa, bà con chọn các ngọn, cành cây có nhựa để tiến hành thu nhựa.