Thanh nhãn có nguồn gốc từ cây nhãn cổ đột biến, với những ưu điểm vượt trội như trái to, cơm dày, hạt nhỏ, vị ngọt thanh, thịt giòn ráo nước ai thử cũng mê nên càng ngày thanh nhãn càng được nhiều người chú ý.

Bạc Liêu, vùng đất gắn với những giai thoại nổi tiếng, nơi có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, những địa danh hấp dẫn khách du lịch gần xa. Bạc Liêu không chỉ nổi tiếng với Dạ Cổ Hoài Lang, muối hay các sản vật nổi tiếng mà ở đây còn có những giai thoại về vườn nhãn cổ trăm năm.

Đồng bằng châu thổ Sông Cửu Long là xứ sở của vườncây ăn trái. Trong đó nhãn là một trong những loại cây được trồng nhiều nhất. Với Bạc Liêu, nếu có dịp đi qua vùng đất này mà không ghé thăm vườn nhãn cổ đã hơn trăm tuổi thì coi như chưa đến Bạc Liêu. Không chỉ là vùng cây ăn trái đặc sản của tỉnh, những vườn nhãn ở xã Hiệp Thành còn là biểu tượng lịch sử trăm năm lưu dấu các thế hệ lưu dân người Hoa thời khẩn hoang mở đất.

Thực ra không phải mới đây, kể các những năm cuối thế kỷ trước người ta mới biết đến dòng nhãn Bạc Liêu. Trước đó dòng nhãn này đã nổi tiếng khắp Nam Kỳ Lục tỉnh, trải qua trăm năm hương thơm và vị ngọt của nhãn cổ Bạc Liêu vẫn còn lan tỏa đến tận bây giờ.

Xứ nhãn Bạc Liêu vốn là vùng đất giồng được hình thành qua quá trình bồi lấn của thiên nhiên cũng như nhờ bàn tay con người trong công cuộc đắp đê lấn biển. Đất vùng cát khá phù hợp với phát triển cây ăn trái, trong đó đặc biệt là nhãn. Ngoài nhãn cổ, nhãn tiêu da bò hay nhãn xuồng cơm vàng thì xứ nhãn Bạc Liêu bây giờ còn vang danh với giống mới thanh nhãn.

Ngụ ở xã Hiệp Thành có một gia đình là hậu duệ đời thứ 3 của các bậc tiền nhân lưu dân mở cõi, không chỉ là gia tộc sở hữu những gốc nhãn cổ trăm năm. Đây còn là nơi phát hiện giống thanh nhãn trứ danh được Cục Sở hữu trí tuệ – Bộ Khoa học Công nghệcấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu độc quyền thanh nhãn Bạc Liêu.

Tên phổ thông: Thanh Nhãn

Tên khoa học: Euphoria Longana

Họ thực vật: Họ Bồ Hòn ( Sapindaceae)

Nguồn gốc xuất xứ: Cô Trần Kiều một chủ Vườn Nhãn ở ấp Giồng Nhãn A (xã Hiệp Thành, thành phố Bạc Liêu) cho biết: “Năm 1994, trong mùa thu hái trái, tôi thấy trong Vườn Nhãn của gia đình có một vài gốc nhãn già cỗi nhưng có những trái Nhãn rất ngon. Trái Nhãn có màu vàng tươi, cơm dày, khô ráo, vị thơm, ngọt và giòn hơn hẳn những Giống Nhãn Khác trong vườn. Thấy vậy, tôi đã mày mò lấy cành Cây Nhãn này để tháp bo lên những gốc Nhãn cũ trong vườn và đã cho ra đời Giống Nhãn mới”.

Trải qua nhiều năm cố gắng và kiên trì, cô Kiều đã lai tạo, chăm sóc, bón phân tất cả những Cây Nhãn lão, Nhãn thường trong vườn trở thành Nhãn ngon (Nhãn giống mới) tức là Thanh Nhãn Bạc Liêu hiện nay. Xuất phát từ “Thanh Ngọc” là pháp danh của cô Trần Kiều, Bạn bè hay gọi là “Cô Thanh” vì muốn cho mọi người biết và nhớ đến cô mỗi khi ăn được loại Nhãn này, nên anh chị em trong gia đình góp ý và qua nhiều lần thuyết phục để lấy tên cô đặt cho Giống Nhãn mới này là “Thanh Nhãn”. Tuy nhiên, với cô Kiều và nhiều hộ trồng Nhãn ở địa phương thì nguồn gốc của Cây Thanh Nhãn vẫn còn là một bí ẩn cho đến khi Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh bắt tay vào nghiên cứu.

Phân bố ở Việt Nam: Chủ yếu ở Nam Bộ

A. Đặc điểm hình thái:

Thân, tán, lá: Giống “Thanh Nhãn” có các đặc tính thực vật và nông học gồm: tán cây có hình vòm, thân thẳng, sần sùi, có màu trắng, xám lợt, phân cành nghiêng; hoa Nhãn có dạng hơi xoè nhìn chung không khác biệt nhiều so với những Giống Nhãn hiện đang trồng phổ biến ở ĐBSCL như Xuồng Cơm Vàng hay Nhãn Giồng Bạc Liêu.

Hoa, quả, hạt: Trái Thanh Nhãn hoàn toàn khác biệt với Nhãn Giồng Bạc Liêu như to hơn, nặng hơn, cơm dày, hạt nhỏ, ráo và ít nước hơn.

B. Đặc điểm sinh lý, sinh thái:

Tốc độ sinh trưởng: nhanh

Phù hợp với: Thanh Nhãn có khả năng chịu đông rất tốt, là điều kiện thuận lợi để xuất khẩu Thanh Nhãn sang các nước trên thế giới. Một đặc tính nổi trội của Thanh Nhãn là chưa có dấu hiệu nhiễm Bệnh Chổi Rồng, trong khi hiện nay các loại Nhãn khác đều bị bệnh này tấn công.

Ưu điểm nữa của Giống Nhãn này là không cần xử lý ra bông, chỉ cần tới mùa là Nhãn tự ra bông cho trái, người trồng chỉ hỗ trợ thuốc bảo vệ thực vật lúc đầu để cho cây khỏe. Trái lớn khoảng 35 trái/kg, trái trung bình khoảng 50 trái/kg. Từ những đặc tính đó cho thấy Cây Thanh Nhãn đặc biệt và hứa hẹn mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nhà vườn.

Ngoài chất lượng trái ngon thì thanh nhãn còn sở hữu những đặc tính ưu việt như chịu rét tốt, sức đề kháng với bệnh chổi rồng cao, có tiềm năng xuất khẩu. Hiện thanh nhãn đang được nhân giống rộng rãi để bán cho các nhà vườn trong và ngoài tỉnh với giá bán 80.000 đồng mỗi cây.

Chỉ từ vài cá thể đột biến trong vườn nhãn cổ. Giờ đây Bạc Liêu đã có một loại trái ngon ghi danh vào bản đồ cây ăn trái cả nước. Ở Bạc Liêu bây giờ, hễ nơi nào có đất giồng là có sự phát triển của giống cây thanh nhãn. Theo định hướng phát triển của Bạc Liêu, 2 xã Hiệp Thành và Vĩnh Trạch Đông sẽ trở thành vùng chuyên canh thanh nhãn rộng lớn với diện tích hơn 100 hecta. Không chỉ là cơ hội giúp bà con xứ nhãn phát triển kinh tế hộ gia đình, định hướng này còn góp phần trong việc phát triển mô hình du lịch sinh thái tại địa phương.