Cây trầm hương, đặc tính sinh thái và đặc điểm hình thái của cây trầm hương, gỗ trầm hương là gỗ gì, thuộc nhóm mấy, cây trầm hương phân bố ở đâu và dùng để làm gì?

1.Cây trầm hương:

- Tên khác: cây gió, cây dó bầu, cây dó trầm, cây trầm, cây kỳ nam.

- Tên khoa học: Aquilaria agallocha Roxb.

- Cây trầm hương thường phân bố ở Đông Nam Á và đảo New Guinea.

- Tại Việt Nam, cây trầm phân bố ở tỉnh Hà Giang đến Phú Quốc

2. Đặc tính sinh thái và đặc điểm hình thái của cây trầm hương:

- Trầm Hương là cây thân gỗ lớn, xanh, cao từ 15-30m, có khi cao đến 40m với đường kính trên 60cm. Vỏ cây nhẵn có màu xám, có vết nhăn dọc theo thân cây, thịt vỏ màu trắng, có xơ hay tơ mịn dày, cành non phủ lông mềm màu vàng xám.

- Lá cây mỏng, hình bầu dục hoặc lưỡi mác, mọc đối. Mặt trên của lá có màu xanh bóng, mặt dưới có xanh nhạt hơn và có lông mịn, lá trầm hương có gân hình lông chim nổi rõ ở mặt dưới, hợp lại ở mép, cuống lá dài 2 – 5mm.

- Hoa trầm hương dạng cụm hình tán hay chùm mang nhiều hoa mọc ở kẽ lá. Hoa có cuống, đài hình chuông màu trắng tro có 5 thùy và 10 vày, bầu hình trứng có lông dày, và thường đậu hoa vào tháng 7 – 8.

- Qủa trầm hương dài khoảng 4cm, dày 2cm và dài chừng 3cm, mỗi quả có 2 hạt, quả thường chín vào tháng 6 – tháng 7.

- Khi cây có tuổi thọ 30 năm mới cho chất lượng trầm tốt nhất, sau khi chịu tác động của thiên nhiên hay nhân tạo, các vết thương rỉ nhựa kết hợp với các vi sinh vật và khoáng chất trong đất sinh ra trầm hương.

- Cây trầm hương là cây dễ trồng có tốc độ sinh trưởng chậm, thích hợp với đất feralit, lúc nhỏ cây thuộc dạng trung bình nhưng khi trưởng thành là cây ưa sáng, nên cần trồng cây cách nhau 2m.

- Chính vì đặc điểm đó mà cây trầm hương thường phân bố trong các rừng nguyên sinh hoặc thứ sinh, có tại các nước nhiệt đới và khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Lào, Campuchia.

- Ở các tỉnh phía nam Việt Nam, nhân dân còn dùng vị kiến kỳ nam hoàn toàn không lấy từ trầm hương mà là một cây mọc phụ sinh.

3. Gỗ trầm hương là gỗ gì? Gỗ trầm hương thuộc nhóm mấy? gỗ trầm hương có tốt không?

- Gỗ trầm hương thuộc nhóm 1 ( phân loại nhóm gỗ Việt Nam)

- Gỗ trầm khá cứng và nặng, thường có màu nâu hay sọc (chỉ) nâu đen, trầm hương có vị đắng, trọng lượng nhẹ, có thể nổi trên nước được, gỗ trầm có vân đậm nhạt và dợn sóng. Khi đốt trầm cho mùi hương nhẹ, khói trầm kết xoáy, tan nhanh trong không khí.

- Đặc điểm nổi noåi bật của trầm hương là tỏa mùi thơm đặc biệt lúc đốt hoặc chưa đốt. Khi hàm lượng dầu lớn hơn 25%, trầm hương có thể chìm trong nước. Lọai trầm hương cao cấp có thể đạt hàm lượng dầu 60-80%. Căn cứ mức độ nhiễm dầu, màu sắc, hương vị, hình dáng, trọng lượng, xuất xứ…

- Trầm hương là loại gỗ tốt có sắc đen, bóng, nặng trịch như khối sắt. Trên thị trường, có khi người ta giả trầm "xịn" bằng cách, lấy trầm loại 3 khoan một lỗ thật sâu chế chì vào trong đó và bít lại, rồi xoa tinh dầu trầm, đánh bóng. Không rành rất khó mà nhận biết.

- Đây là loại gỗ rất quý và hiếm nên việc khai thác loại gỗ này rất khó khăn, nhiều người còn coi khai thác tìm trầm như việc mưu sinh hàng ngày chỉ cần tìm được trầm thì bao nhiều cực nhọc của họ đều được đền đáp xứng đáng bới giá trị của trầm. 

4. Có mấy loại trầm hương? Đặc điểm của từng loại?

- Trầm hương đươc chia thành 3 hạng, mỗi hạng chia thành nhiều loại:

- Hạng nhất gọi là kỳ nam ( kỳ) : là loại trầm hương có phẩm cấp cao nhất, cho nhiều dầu, nhẹ, mềm, dẻo, nhuyễn, khi nếm có đủ vị chua, cay, đắng, ngọt, tỏa mùi thơm tự nhiên, khi đốt hương thơm đặc biệt, khói xanh, bay thẳng và dài lên không trung, kỳ nam được chia thành 4 loại chính:

+ Bạch kỳ : sắc trắng ngà, xám nhạt, vô cùng quý hiếm, khá đắt giá.

+ Thanh kỳ : có màu xanh xám, ánh lục, rất qúy hiếm, đắt giá sau bạch kỳ.

+ Huỳnh kỳ : có mày vàng sẩm, vàng nâu rất quý hiếm và đắt giá sau thanh kỳ.

+ Hắc kỳ : có màu đem chàm, hắc ín, quý và đắt giá sau huỳnh kỳ.

- Hạng hai là trầm: Là loại trầm hương ít dầu, nặng có vị đắng, hầy hết khi đốt với tỏa mùi thơm, khói có màu trắng, bay rồi tan nhanh, theo phẩm cấp, trầm được xếp thành 6 loại:

+ Loại 1: có màu sáp trắng, có giá trị cao nhất trong 6 loại.

+ Loại 2 : có màu xanh đầu vịt, có giá trị sau loại 1.

+ Loại 3 : có màu sáp xanh, giá trị sau loại 2.

+ Loại 4 : màu sáp vàng, giá trị sau loại 3.

+ Loại 5 : có sắc vằn lông hổ, giá trị sau loại 4.

+ Loại 6 : có sắc vàng đốm dầu, có giá trị thấp nhất trong 6 loại.

- Hạng ba là tốc : phần lớn tốc có mức nhiễm dầu ít hơn trầm, chủ yếu là từ bên ngoài vầ dài theo thớ gỗ. Có khoảng vài chục loại tốc, với các tên gố khác nhau: tốt kiến, tốc đá, tốc cá ngừ, tố hương, tốc lọn, tốc dây…tuye nhiên, có thể xếp theo các dạng tốc thành 4 nhóm như sau:

+ Tốc đỉa, là nhóm tốc có mức độ nhiễm dầu nhiều trong các thớ gỗ, dạng nhỏ, cở ngón tay, đầu đũa con hoặc những con đỉa.

+ Tốc hương, là nhóm tốc có mức độ nhiễm dầu dạng mảnh, mùi thơm nổi trội hơn các lọai tốc khác.

+ Tốc pi, là nhóm tốc có mức độ nhiễm dầu mỏng, bao quanh bên ngòai các thớ gỗ theo dạng hình tháp, hình ống lớn.

Trong 4 loại tốt thì tốc hương là loại tốc có mùi thơm rất đặc biệt, tốc đỉa là loại gỗ được đánh giá cao nhất về chất lượng.

Trong 4 nhóm tốc thì tốc đỉa được đáng giá cao hơn về chất lượng, tuy nhiên, việc xếp nhóm tốt không nhất thiết là phải theo thứ bật phẩm cấp.