Phan tả diệp là loại cây bụi, chiều cao khoảng 50-100cm, lá mọc so le, lá kép lông chim chẵn, có tới 10-16 lá chét. Loài phan tả diệp lá nhọn có từ 4-5 đôi lá chét, chiều dài lá khoảng 2-4cm. Loài phan tả diệp lá hẹp có từ 5-8 đôi lá chét, chiều dài lá khoảng 3-5cm. Quả loại đậu, dẹt, hình trứng, hơi cong, dài 4-6cm. Trong chứa 6-8 hạt hình trứng dẹt, màu lục nâu. Người ta tuốt lấy lá chét phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ 40-50 độ C. Đóng gói, bảo quản nơi khô ráo để dùng dần.

Lá phan tả diệp chứa các hợp chất anthraglycosid như sennosid A, B, C, D, G, aloe-emodin dianthron glycoside, trong đó chủ yếu là sennosid A, B, C, D; các anthranoid ở dạng tự do, trong đó chủ yếu là rhein, aloe-emodin, chrysophanol. Ngoài ra, còn có các dẫn chất của flavonoid như kaempferol, isorhamnetin, chất nhựa... Phan tả diệp có tác dụng gây tẩy xổ,ức chế nhiều loại vi khuẩn như Bacillus dysenteriae, Streptococcus typ A, Enterococcus; ức chế một số nấm gây benh ngoài da; cầm máu, tăng số lượng tiểu cầu, rút ngắn thời gian đông máu.

Theo Y học cổ truyền, phan tả diệp có vị ngọt, đắng, tính hàn. Quy vào kinh đại tràng, có tác dụng tả nhiệt, tiêu tích trệ, thông đại tiện. Tr đại tràng táo kết, phân rắn hoặc kèm theo có dịch nhầy; hoặc kém tiêu do thức ăn tích trệ gây đầy bụng. Khi bào chế phan tả diệp, chỉ cần hãm vào nước đun sôi độ 5 phút, gạn lấy nước hãm. Làm như vậy 3 lần, gộp dịch hãm, uống ấm. Tránh đun sôi thời gian lâu sẽ làm thủy phân các sennosid khiến chúng sẽ bị hấp thu ngay ở ruột non làm mất khả năng tăng nhu động ở đại tràng. Xin giới thiệu một số bài tr benh từ phan tả diệp.

Nhuận tràng, làm mềm phân, chống táo bón: hãm mỗi lần 3-4g. Ngày uống 1 lần vào buổi sáng, trước bữa ăn.

Gây xổ mạnh, tr i đại tràng thực nhiệt, phân táo kết nhiều: có thể dùng5-7g.

Nếu mục đích tăng nhẹ nhu động ruột, giúp cho tiêu hóa được tốt: chỉ cần dùng 1-2g/ngày. Sau khi uống, độ 6-7 tiếng là có tác dụng.

Phan tả diệp rất có lợi cho những người mà thường xuyên bị táo bón, những người làm việc văn phòng ngồi nhiều; những phụ nữ sau đẻ bị táo bón; những người ăn, uống không tiêu, đầy bụng do thức ăn tích trệ hoặc những người cao tuổi mà tân dịch ở đại tràng khô kiệt, nhất là về mùa đông, khi tiết trời khô hanh, độ ẩm không khí thấp, cơ thể rất dễ bị mất nước thì tình trạng táo bón lại càng dễ bị nặng hơn.

Những ngày Tết, trời khô hanh lại kèm theo các món ăn, thức uống mang tính cay nóng như ớt, hạt tiêu, hồi, hành, tỏi... rất dễ làm tăng nguy cơ táo bón. Phan tả diệp sẽ là vị thuoc có lợi cho những người dễ bị mắc chứng này.

Lưu ý: tránh dùng phan tả diệp cho người đang cho con bú vì các anthranoid rất dễ hấp thu qua sữa sẽ làm trẻ bị tiêu chảy. Mặt khác, anthranoid này cũng gây tăng co bóp cơ trơn tử cung và bàng quang; do đó, những người có thai, viêm bàng quang, viêm tử cung kiêng dùng. Người táo bón do co thắt đại tràng hoặc viêm đại tràng cũng không được dùng.

Xuất xứ: phú yên

Hsd: 2 năm