Chakleng - Từ mảnh ghép kí ức

1. TÁC GIẢInrasara: Nhà thơ, nhà phê bình, nhà nghiên cứu. Đã in 36 tác phẩm, về văn hoá Cham, thơ, tiểu thuyết, phê bình và đạt nhiều giải thưởng trong và ngoài nước. Từng là Trưởng ban Lí luận phê bình Hội Văn học nghệ thuật các Dân tộc thiểu số Việt Nam (2010-2015). Hiện là Chủ tịch Hội đồng thơ Hội Nhà văn Việt Nam (2021-2025).2. TÁC PHẨMChakleng, làng Cham ngàn năm có tên trên bi kí. Chakleng, tên làng cũng là tên đập nổi tiếng Ninh Thuận. Chakleng được nhắc đến trong tục ngữ: ‘Palei Caklaing jih dalah, gauk glah palei Hamu Crauk’: Mĩ Nghiệp thổ cẩm, Vĩnh Thuận đồ gốm. Chakleng sở hữu tất cả những gì palei Cham Pangdurangga có: tài năng, ngang bướng, đau khổ và kiêu hãnh. Thế nhưng bao nhiêu “có” ấy đã thất tán cùng với văn hóa, văn minh Cham, phân mảnh tản mác khắp nơi và chỉ còn đọng lại trong kí ức của bao thế hệ.Thế nên viết về Chakleng không thể như nhà nghiên cứu viết thứ địa dư chí với các chứng cứ đầy tính khoa học, mà cần đến cách tiếp cận khác: từ kí ức những đứa con Chakleng, cả ‘urang parat’ “chú rể” về làm dân Chakleng.Qua lối diễn đạt khác: như một chuyện kể, một oral history. Cả sử liệu được cho là chắc nịch nhất: bi kí, văn bản cổ… cũng cần được nhìn như chuyện kể, sự kiện được kể lại. Cho Chakleng sống giữa lòng đứa con Chakleng, và giữa lòng Cham.