Nhiều người trong chúng ta tin rằng cuộc đời của ta bắt đầu từ lúc chào đời và kết thúc khi ta chết. Chúng ta tin rằng chúng ta tới từ cái Không, nên khi chết chúng ta cũng không còn lại gì hết. Và chúng ta lo lắng vì sẽ trở thành hư vô.

Bụt có cái hiểu rất khác về cuộc đời. Ngài hiểu rằng sống và chết chỉ là những ý niệm không có thực. Coi đó là sự thực, chính là nguyên do gây cho chúng ta khổ não. Bụt dạy không có sinh, không có diệt, không tới cũng không đi, không giống nhau cũng không khác nhau, không có cái ngã thường hằng cũng không có hư vô. Chúng ta thì coi là Có hết mọi thứ. Khi chúng ta hiểu rằng mình không bị hủy diệt thì chúng ta không còn lo sợ. Đó là sự giải thoát. Chúng ta có thể an hưởng và thưởng thức đời sống một cách mới mẻ.

Không diệt Không sinh Đừng sợ hãi là tựa sách được Thiền sư Thích Nhất Hạnh viết nên dựa trên kinh nghiệm của chính mình. Ở đó, Thầy Nhất Hạnh đã đưa ra một thay thế đáng ngạc nhiên cho hai triết lý trái ngược nhau về vĩnh cửu và hư không: “Tự muôn đời tôi vẫn tự do. Tử sinh chỉ là cửa ngõ ra vào, tử sinh là trò chơi cút bắt. Tôi chưa bao giờ từng sinh cũng chưa bao giờ từng diệt” và “Nỗi khổ lớn nhất của chúng ta là ý niệm về đến-đi, lui-tới.”

Được lặp đi lặp lại nhiều lần, Thầy khuyên chúng ta thực tập nhìn sâu để chúng ta hiểu được và tự mình nếm được sự tự do của con đường chính giữa, không bị kẹt vào cả hai ý niệm của vĩnh cửu và hư không. Là một thi sĩ nên khi giải thích về các sự trái ngược trong đời sống, Thầy đã nhẹ nhàng vén bức màn vô minh ảo tưởng dùm chúng ta, cho phép chúng ta (có lẽ lần đầu tiên trong đời) được biết rằng sự kinh hoàng về cái chết chỉ có nguyên nhân là các ý niệm và hiểu biết sai lầm của chính mình mà thôi.

“Năm 1995, tôi nghỉ phép một năm. Suốt 12 tháng, tôi gần như không làm gì cả. Với tôi, đó là khoảng thời gian mang đến nhiều cảm hứng tâm linh nhất trong cuộc đời. Tất cả những gì tôi làm là thư giãn. Tôi đọc sách, leo núi và ngủ. Tôi nấu và ăn, thiền định và viết sách. Tôi không có thời gian biểu hay lịch trình nào, cũng không có những “việc nên làm”. Trong suốt khoảng thời gian hoàn toàn tự do và thoải mái khám phá này, tôi đã thấu suốt được nhiều điều. Tôi bắt đầu thư thả đọc lại hai thùng các-tông chứa những bản ghi chép thô chưa qua chỉnh sửa, đó là những bài giảng của tôi từ năm 1987 đến năm 1994. Không như những bài giảng trong khóa thiền định một tháng Dathun đã được viết lại trong cuốn The Wisdom of No Escape (tạm dịch: Trí tuệ từ việc không trốn chạy) và những bài giảng giáo lý lojong (các phương pháp luyện tâm) trong cuốn Start Where You Are (tạm dịch: Bắt đầu từ chính nơi bạn đang đứng), những bài giảng này dường như không cùng một chủ đề. Thi thoảng tôi lại xem qua một vài bản ghi chép. Những lời giảng với đủ mọi hình thái từ mô phạm đến thú vị. Tôi cảm thấy thích thú lẫn ngượng ngùng trước vô khối những từ ngữ từng được thốt ra bởi chính mình. Dần dần, khi đọc thêm, tôi bắt đầu thấy ở một góc độ nào đó, dù tôi chọn chủ đề nào, dù thuyết pháp ở đất nước nào, hay tại thời điểm nào, tôi đã không ngừng giảng về cùng một thứ: Tính cấp thiết của việc phát triển tình yêu và sự tử tế cho bản thân, hay maitri, và từ đó thức tỉnh thái độ bi mẫn1 không sợ hãi trước khổ đau của bản thân mình và người khác. Đâu đó đằng sau mỗi bài giảng là cùng một góc nhìn: Chúng ta có thể bước vào một lãnh địa chưa được khai phá và thả lỏng trong hoàn cảnh bấp bênh của mình. Một chủ đề tiềm ẩn khác là hóa giải căng thẳng trong xu hướng phân biệt nhị nguyên giữa chúng ta và họ, giữa đây và kia, tốt và xấu, bằng cách nghênh tiếp những gì chúng ta thường né tránh. Thầy tôi, Chögyam Trungpa Rinpoche, đã mô tả phương pháp này là “tựa vào những điểm sắc nhọn”. Trong suốt quãng thời gian bảy năm đó, tôi nhận ra, tôi đã cố gắng thấu hiểu và truyền đạt những chỉ dẫn đầy mạnh mẽ và hữu ích mà thầy Trungpa Rinpoche đã dạy cho học trò.

Đi sâu vào các ghi chép, tôi thấy mình vẫn còn nhiều việc cần làm để thật sự thể hiện hết lòng cảm kích của mình trước những gì tôi được dạy. Bằng cách áp dụng lời khuyên của thầy Rinpoche vào thực hành một cách tốt nhất có thể, cùng với nỗ lực chia sẻ kinh nghiệm về con đường mình đã đi qua với tư cách là một người học trò, tôi đã hiểu và tìm thấy sự hài lòng cùng hạnh phúc giản đơn mà tôi chưa từng biết đến. Tôi cười sảng khoái khi nhận ra điều này, như tôi vẫn thường nói, kết bạn với những con quỷ trong ta cùng nỗi bất an đi kèm với chúng mở ra cho chúng ta một niềm vui và trạng thái thư giãn thật giản đơn.

Khoảng giữa kỳ nghỉ, Emily Hilburn Sell, biên tập viên của tôi bất chợt hỏi liệu tôi có những bài giảng nào khác để tập hợp thành một cuốn sách thứ ba không. Tôi đã gửi mấy thùng ghi chép đó cho cô ấy. Cô đọc qua và thấy được truyền cảm hứng đủ để thông báo với nhà xuất bản Shambhala: “Chúng ta sẽ có một cuốn sách mới.”

Trong sáu tháng kế tiếp, Emily đã sàng lọc, rồi thay đổi, xóa, rồi chỉnh sửa, còn tôi thì có đặc ân đi sâu vào mỗi chương và điều chỉnh theo cách mình cảm thấy hài lòng nhất. Ngoài những lúc nghỉ ngơi, ngắm nhìn biển cả hay thả bộ trên những con đồi, tôi lại đắm mình trong những bài giảng. Có lần Rinpoche khuyên tôi: “Hãy thư giãn và viết.” Lúc đó chẳng có vẻ gì là tôi sẽ làm những chuyện đấy cả, nhưng sau nhiều năm, lúc này đây tôi đang đi theo những chỉ dẫn của thầy.

Kết quả của quá trình hợp tác với Emily và một năm chẳng làm gì của tôi chính là cuốn sách này.

Nguyện cho nội dung cuốn sách sẽ mang đến động lực để bạn lấy lại được thăng bằng trong cuộc sống và khắc sâu trong mình những bài học về lòng chân thành, sự tử tế và tinh thần can đảm. Nếu cuộc sống của bạn rối ren và căng thẳng, bạn sẽ tìm thấy nơi đây những lời khuyên cho chính mình. Nếu cuộc sống của bạn đang trải qua những chuyển biến lớn, khổ đau mất mát, hay chỉ là những quay cuồng rất đời thường, thì những bài học này là dành riêng cho bạn. Điểm mấu chốt là tất cả chúng ta đều cần được nhắc nhở và khích lệ để thư giãn trước bất cứ điều gì xảy đến và mang mọi thứ chúng ta đối mặt vào con đường tâm linh.

Đưa những chỉ dẫn này vào thực hành là chúng ta đã gia nhập một dòng truyền thừa của biết bao nhiêu bậc đạo sư, thầy và trò, những người đã mang Phật Pháp vào chính những thăng trầm trong cuộc sống thường nhật của họ.

Cũng như những người đi trước đã làm bạn với bản ngã và khám phá tâm trí tuệ của mình, chúng ta cũng có thể làm được điều tương tự.

Tôi xin gửi lời tri ân đến Trì Minh Vương Chögyam Trungpa Rinpoche, người đã hiến dâng cả cuộc đời mình cho Phật Pháp, người đã hết sức quan tâm đến việc trao truyền tinh túy của Phật Pháp tới người phương Tây. Nguyện cho nguồn cảm hứng tôi nhận được từ thầy lan truyền rộng rãi.