Từ cõi văn đến cõi ăn
Kể từ lúc in xong cuốn tiểu thuyết gần đây nhất đã bốn năm, tôi đâm lười hẳn. Lười họp hành phát biểu, lười giao lưu tiếp chuyện, phê phán ngợi ca, lười cả viết, cả đọc! May có cái facebook mà ngó nghía chứ không thì quên mặt chữ.
Trong lúc đang rất ngại thì, ông bạn vàng - Nhà văn Trần Quốc Toàn, thảy cho tập bản thảo, bảo viết độ dăm ba trăm chữ, vừa là giới thiệu, vừa là có dấu vân tay vào cuốn sách của anh, cho vui. Ừ thôi cũng được. Nhận lời thì phải viết, mà viết thì phải đọc. May quá, cuốn sách có tên rất gần gũi, dễ hiểu là “Lãng du từ góc bếp Việt”! Đọc thú vị vì nó… thú vị! Quen nhau đã hơn một phần tư thế kỷ, mà bây giờ mới biết, hóa ra cái ông nhà văn gốc nhà giáo dân gốc phố Hàng Thùng – Hà Nội này lại tỉ tê tủm tỉm ra trò. Đúng như cái truyện ngắn, rất ngắn Con Cua của anh, cuốn sách đã vẽ ra cái đường bò ngang “từ cõi ăn sang cõi văn”!
Xin lòng vòng một chút chuyện riêng giữa hai chúng tôi. Trần Quốc Toàn hơn tôi vài tuổi, nhưng không sao, ngày còn làm chung cơ quan, anh thường hay trò chuyện, phỏng vấn, mà thực ra là dò hỏi, khai thác, “trấn lột” tôi về những điều, những chuyện mà anh… cần biết! Tôi biết, đó chẳng qua là cái tính ham học hỏi, ham hiểu biết và đặc biệt rất cần mẫn sưu tầm, ghi chép tăng cường cho vốn kiến văn của mình. Có lần tôi đùa anh: “Không khéo có ngày anh thành nhà bác học như cụ Lê Quý Đôn mất”! Anh cười, cả thẹn: “Ừ không! Có những cái mình chưa biết rõ nó cứ hành hạ, khó ăn khó ở!”. Tôi bảo tôi đùa anh thôi, chứ làm văn mà không mò mẫm, rị mọ thì lấy đâu ra cái độc đáo để trình diễn cho người đọc, với người nghe! Nhưng mà tôi thì không được như anh, cũng muốn như anh nhưng cứ hay tụt tạt, bỏ qua nhiều chuyện đời, chuyện người, có lúc tiếc đứt ruột!
Nói về vốn sống, tôi thua xa anh. Trần Quốc Toàn sinh ra trên đất Thăng Long, ngay nền phố cổ và lớn lên giữa lòng thủ đô Hà Nội những năm tháng đầy sôi động. Tuổi thơ quyết định đến nhân cách của một con người. Tốt nghiệp Đại học Sư phạm, anh đi dạy văn ở một vùng bán sơn địa Bắc bộ, để rồi làm thơ, viết văn. Đất nước thống nhất, anh làm một cuộc “dịch chuyển” vào tuốt tận đồng bằng sông Cửu Long với tư cách là một nhà giáo. Nhưng ở đây anh mới thật sự biến mình thành nhà văn. Nhà văn của miệt vườn, miệt ruộng sông nước. Tôi được đọc truyện ngắn “Suất diễn đêm giao thừa” của anh từ khi còn chưa biết Trần Quốc Toàn là ai.
Truyện ngắn nhuần nhuyễn chất sông nước miền Tây Nam bộ, đến nỗi nhà văn Lê Văn Thảo – Nguyên Phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - phải thốt lên: “Cái thằng đúng là người Nam bộ!”.
Chưa đâu! Khi xã hội bước vào đổi mới, Trần Quốc Toàn lại khăn gói quả mướp, cùng với cô vợ người Chợ Mới - An Giang một nách hai con thơ lên thành phố Sài Gòn với nghiệp làm báo! Anh gắn bó với những tờ báo của ngành giáo dục cho đến khi người ta cho anh nghỉ!
Bây giờ nghỉ rồi, nhưng anh vẫn làm báo và viết sách.
Nhà sách Fahasa
