Nam Kỳ Và Cư Dân Các Tỉnh Miền Tây (*** Sách Bản Quyền ***)

Nam Kỳ Và Cư Dân Các Tỉnh Miền Tây (*** Sách Bản Quyền ***)

Công Ty Phát Hành: Alpha Books

 

“Cuốn tiếp theo: Nam Kỳ Và Cư Dân Các Tỉnh Miền Đông”.

------------

GIỚI THIỆU TÁC PHẨM

Trong số nhiều tác phẩm về vùng đất và con người Việt Nam một thuở do người Pháp ghi chép, bộ sách 2 tập Nam kỳ và cư dân (tập đầu về các tỉnh miền Tây và tập sau về các tỉnh miền Đông) của bác sĩ thuộc địa hạng nhất J. C. Baurac chiếm vị trí đặc biệt quan trọng. Với thời gian sống và làm việc lâu năm, phải thực địa sâu sát đến từng địa phương của Nam kỳ với lý do chuyên môn nghề nghiệp là bác sĩ, được tiếp xúc với người dân bản xứ và quan chức thuộc địa cả người An Nam lẫn người Pháp, ông đặc biệt thấu hiểu xứ sở thông qua hành trình tác nghiệp dọc theo hệ thống sông ngòi chằng chịt của vùng đất này, cùng với đó là khả năng tiếp cận những dữ liệu về dân cư, địa chí, các đặc điểm địa lý và tự nhiên, lịch sử… Các yếu tố này góp phần giúp tác giả Baurac xây dựng được 2 tập sách đồ sộ về Nam kỳ cuối thế kỷ XIX, với dày đặc thông tin và kèm theo những đánh giá về cơ hội phát triển của xứ Nam kỳ, những điều thiết tưởng vẫn còn hữu ích cho chúng ta ngày hôm nay.

“Tôi đã đọc đi đọc lại cuốn Nam kỳ [Nam kỳ và cư dân: Các tỉnh miền Tây] của ông. Những chi tiết nhỏ nhất đã được nắm bắt và trình bày bằng sự sinh động và xác tín của người đã chứng kiến, đã tham gia vào công cuộc gian lao cũng như những tiến bộ thành tựu và rồi tìm ra điểm thu hút độc giả cho tác phẩm của mình.

Công trình này thật cần thiết cho Nam kỳ.

Địa chí các hạt được trình bày hoàn hảo và đầy đủ. Trên hết, ta thấy ở đó một tác giả tận tâm, vô tư, tha thiết phê bình cũng như vinh danh công trạng của chúng ta; thay mặt cho các bạn hữu, thay mặt những người đã yên nghỉ tại những vùng đất xa xôi nhất của Nam kỳ, thay mặt cho tất cả những ai được sống lại kỷ niệm nhờ tác phẩm này, xin chúc mừng và cảm ơn.”

– Ange Eugène Nicolaï, Phó thống đốc Nam Kỳ giai đoạn 1897-1898

Do là tập đầu tiên của bộ Nam kỳ và cư dân (tên tiếng Pháp: La Cochinchine et ses habitants) nên tác giả Baurac đã chia sách thành hai phần:

- Phần thứ nhất gồm 8 chương giới thiệu tổng quan về vùng đất Nam kỳ (Nam kỳ lục tỉnh xưa) ở các khía cạnh tổng quan: ranh giới tự nhiên, địa hình tự nhiên, điều kiện tự nhiên, hệ động-thực vật đa dạng, các vị thuốc Nam, phong tục tập quán, thế giới tâm linh, các điển tích cho biết nguồn gốc của một số địa danh/nhân vật nổi tiếng… của Nam kỳ. Riêng ở phần đầu này, vì là giới thiệu tổng quan về toàn bộ Nam kỳ nên tác giả dành những phần nội dung trang trọng để giới thiệu về Chợ Lớn và Sài Gòn (riêng một phần chương VI và toàn bộ chương VIII được dành cho Sài Gòn, và qua đây bạn đọc có thể tham khảo về lịch sử hình thành và phát triển của nơi này từ một thành lũy quân sự cổ, rồi đến thời Gia Long, Minh Mạng cho đến thời Pháp thuộc… và hiểu được lý do Sài Gòn lại nắm giữ vị trí quan trọng như chúng ta thấy ngày nay).

- Phần thứ hai gồm 12 chương giới thiệu cụ thể về 11 hạt tham biện thuộc miền Tây thời Pháp thuộc (chương đầu của Phần thứ hai giới thiệu chung về miền Tây Nam kỳ, 11 hạt cụ thể là Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, Sa Đéc, Long Xuyên, Rạch Giá, Châu Đốc, Hà Tiên (và đảo Phú Quốc), Cần Thơ, Sóc Trăng, Bạc Liêu (và quận Ca Màu)). Các chương này được trình bày lớp lang theo bố cục: diện tích, ranh giới hành chính; liệt kê các tổng/làng/chợ/trung tâm hành chính-kinh tế quan trọng ở từng hạt, với những địa danh và nhân danh tạo điểm nhấn cho từng hạt, tác giả đều tìm tòi cách lý giải cho sự tích/huyền thoại liên quan, qua đó gián tiếp giúp người đọc có một hành trình xuyên không-thời gian tìm hiểu về vùng đất; nêu rõ ưu điểm cũng như những điểm bất lợi của từng địa phương đối với khả năng phát triển lâu dài.

Đa phần hành trình của tác giả là đi dọc theo hệ thống sông nước kênh rạch chằng chịt của Tây Nam kỳ, do vậy, những gì đã thấy được đã khích lệ ông mày mò tìm hiểu dữ liệu hành chính và đọc thêm nhiều tài liệu của các tác giả khác (có trích trong Nam kỳ và cư dân). Một điểm đặc sắc ở toàn bộ sách này, đó là nó thể hiện dưới quan điểm của chính quyền Pháp thời bấy giờ, họ đã làm được một việc lớn cho Nam kỳ: xây dựng hệ thống đường sắt, phát triển hệ thống đường bộ (hệ thống cầu đường còn đến ngày nay) và đường sông để kết nối các địa phương với nhau, tránh để rơi vào tình cảnh cục bộ địa phương.

*Lưu ý: trước mỗi chương ở Phần thứ hai đều có bản đồ hành chính cuối thế kỷ 19 của từng hạt Nam kỳ.

** Để hiệu về khái niệm “hạt” (thay cho tỉnh thời nhà Nguyễn), tham khảo chú thích đầu tiên ở trang 386 của sách.

Ví dụ:

“Sau khi thôn tính các tỉnh miền Tây, người ta [Pháp] đã chia các tỉnh cũ thành hạt thanh tra (inspection) hay là hạt tham biện (arrondissement)1. Một phần của tỉnh Vĩnh Long được tách ra để lập hạt Vĩnh Long và châu thành mang tên này.

Dưới thời cai trị An Nam, tỉnh Vĩnh Long có lãnh thổ rộng lớn bao gồm các hạt hiện nay là Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh. Nam kỳ lục tỉnh khi đó chia làm sáu tỉnh, và tỉnh Long Hồ (Vĩnh Long) là tỉnh thứ tư. Khi người Pháp tới Nam kỳ, chức kinh lược của sáu tỉnh đã được trao cho một người sau này rất nổi tiếng trong lịch sử thuộc địa, Phan Thanh Giản. […]”  

ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CỦA CHUYÊN GIA

“Tôi đã đọc đi đọc lại cuốn Nam kỳ [Nam kỳ và cư dân: Các tỉnh miền Tây] của ông. Những chi tiết nhỏ nhất đã được nắm bắt và trình bày bằng sự sinh động và xác tín của người đã chứng kiến, đã tham gia vào công cuộc gian lao cũng như những tiến bộ thành tựu và rồi tìm ra điểm thu hút độc giả cho tác phẩm của mình.

Công trình này thật cần thiết cho Nam kỳ.

Địa chí các hạt được trình bày hoàn hảo và đầy đủ. Trên hết, ta thấy ở đó một tác giả tận tâm, vô tư, tha thiết phê bình cũng như vinh danh công trạng của chúng ta; thay mặt cho các bạn hữu, thay mặt những người đã yên nghỉ tại những vùng đất xa xôi nhất của Nam kỳ, thay mặt cho tất cả những ai được sống lại kỷ niệm nhờ tác phẩm này, xin chúc mừng và cảm ơn.”

– Ange Eugène Nicolaï, Phó thống đốc Nam Kỳ giai đoạn 1897-1898

TRÍCH ĐOẠN HAY

“Tám năm trời gần như liên tục sống ở Nam kỳ và thực hiện vô số những đợt tiêm chủng vắc-xin trong các tỉnh miền Tây thuộc địa đã cho phép chúng tôi thu nhặt một số ghi chép và quan sát. Hôm nay chúng tôi tổng hợp lại trong tập sách này và kèm theo kết quả nghiên cứu của chúng tôi trong nhiều tác phẩm khác về Nam kỳ.

[…] Công trình của chúng tôi nhằm mục đích bổ sung những thông tin đã được những nhà tiên phong cung cấp về dân tộc học xứ này, làm minh bạch mỗi một hạt tham biện của miền Tây Nam kỳ dưới góc độ hình thành lịch sử, vị trí địa lý, dân cư, đường sá, kênh đào, phân cấp hành chính, thương mại, kỹ nghệ, ” - Lời ngỏ

“Nhìn tổng thể, thành phố Sài Gòn bị giới hạn: phía bắc bởi rạch Thị Nghè (arroyo de l’Avalanche) và sông Sài Gòn; phía nam là rạch Bến Nghé (arroyo Chinois) và phía tây là Đồng Mả Mồ rộng lớn, sở dĩ nơi này có tên như vậy là vì người An Nam đã chôn cất người chết ở đó từ thời xa xưa và xây những lăng mộ được giữ gìn cẩn trọng nhờ các quy ước.

Tất cả các con đường đều thẳng, rộng, song song với nhau và phát xuất từ các kè cảng giáp sông Sài Gòn và rạch Bến Nghé; chúng cắt vuông góc với các đường lộ khác xuyên qua thành phố và với nhiều đại lộ dẫn đến các công viên nhỏ, nơi có các tượng bán thân hoặc toàn thân của những vị đô đốc mà tên tuổi gắn liền với cuộc chinh phục hoặc với uy thế của thuộc địa.

Để tạo bóng mát cho khách bộ hành, người ta có ý tưởng trồng hai hàng cây dọc theo tất cả đường phố và đại lộ. Chủ yếu là me (tamarinier), bàng (badamier) và cây tếch (teck) lá lớn, được đề xuất để đáp ứng nhiệm vụ này.” - Phần thứ nhất, chương VIII về Sài Gòn [từ trang 286 trở đi]

THÔNG TIN TÁC GIẢ: J.C. BAURAC

Bác sĩ thuộc địa hạng nhất. Ông từng dành ra nhiều năm trời đi khắp các địa phương Nam kỳ để khảo sát về dịch tễ.

Các tác phẩm quan trọng:

• La Cochinchine et ses habitans: Provinces de l’Ouest (Nam kỳ và cư dân: Các tỉnh miền Tây), 1894
• La Cochinchine et ses habitans: Provinces de l’Est (Nam kỳ và cư dân: Các tỉnh miền Đông), 1899

Giá sản phẩm trên Tiki đã bao gồm thuế theo luật hiện hành. Bên cạnh đó, tuỳ vào loại sản phẩm, hình thức và địa chỉ giao hàng mà có thể phát sinh thêm chi phí khác như phí vận chuyển, phụ phí hàng cồng kềnh, thuế nhập khẩu (đối với đơn hàng giao từ nước ngoài có giá trị trên 1 triệu đồng).....