Nhật Ký Cá Sấu

Nhật ký cá sấu viết về đề tài đồng tính nói chung và đồng tính nữ nói riêng đậm chất hiện sinh. Tuy không phải tự truyện, nhưng nó cũng gần như một cuốn tiểu thuyết tự sự của tác giả. Những khát khao kìm nén, những đớn đau khi cố gắng gọt giũa mình cho vừa với “lốt người”, những cảm thức sa đọa và băng hoại của “Tôi”, xét trên nột khía cạnh nào đó, cũng chính là nỗi niềm của Khâu Diệu Tân trước xã hội còn nặng nề định kiến và ác ý với người đồng tính ở thập kỷ 80-90 của thế kỷ trước.

Nhật ký cá sấu “cuốn người đọc vào thế giới nội tâm của một người đồng tính nữ trẻ tuổi quẫy vùng trong những rào cản chống lại căn tính queer của chính mình”. Khâu Diệu Tân cũng chính là nhà văn đồng chí đầu tiên dám tuyên ngôn trên văn đàn Đài Loan “Tôi là một người con gái yêu con gái”. Nhật ký cá sấu xuất bản với tên thật của cô “như một cách khiêu chiến xã hội Đài Loan mới dần cởi mở sau hơn ba thập kỷ nằm dưới thiết quân luật và những giá trị cổ điển (bảo thủ) kiểu Quốc Dân Đảng”.

Vậy tại sao cuốn sách lại có tên là Nhật ký cá sấu? Theo nhà nghiên cứu văn học Lý Ái Mỹ thì “Lai lịch con cá sấu ấy như sau: trong một vụ ồn ào khét tiếng nhất Đài Loan xảy ra năm 1993, phóng viên của một đài truyền hình đã trà trộn vào quay lén một quán bar đồng tính nữ rồi phát tán trên truyền hình, khiến nhiều nạn nhân bị gia đình và xã hội phát hiện, khiến hai nữ sinh theo học chung trường nữ trung học với Qiu Miaojin tự vẫn. Nhật ký Cá sấu ra mắt năm 1994, dùng tạo hình nhân vật cá sấu kể câu chuyện nhà nhà người người phát điên đổ xô đi truy tìm cá sấu, một bản sao trào phúng (mimicry) đầy đủ từ bản tin truyền hình, ý kiến chuyên gia kiêm docudrama cosplay nghiêm túc đạo mạo lên án làn sóng bài đồng tính lan rộng khắp xã hội Đài Loan thập niên ” “Mỗi lần xuất hiện, cá sấu lại khiến cả xã hội bấn loạn…” và “đồn thổi về người đồng tính nữ trong xã hội Đài Loan thời đó, những cá thể luôn bị xem như quái vật phải dè chừng. Lẽ vì vậy mà con cá sấu phải mặc trang phục con người, phải từ bỏ món bánh su kem yêu thích sau khi có tin đồn đây là món yêu thích của cá sấu, sống náu mình trong tầng hầm ngày ngày xem TV ôm ước mơ tìm gặp những con cá sấu khá”

Còn dịch giả Tố Hinh thì viết: “…Văn chương của Khâu Diệu Tân như một ly rượu mà dù biết có độc người ta cũng vui lòng uống cạn. Đọc Khâu Diệu Tân là tận hưởng một cái thú đau thương, chìm đắm trong những câu chữ hoa lệ rướm máu. Dịch Khâu Diệu Tân, tôi như bước vào một mê cung rối rắm mà tràn đầy mê hoặc của ngôn từ, bất cứ lúc nào cũng có thể sẩy chân, lạc lối, bước nhầm, chỉ biết nhắm mắt lần theo sợi chỉ đỏ làm dấu mà chẳng biết ở ngã rẽ tiếp theo sẽ là lối ra hay con quái vật đầu bò. Rất nhiều lần, câu chữ của tôi tắc nghẹn hoặc bất lực trước cảm thức dữ dội và mãnh liệt trong văn cô; ở nhiều chỗ, tôi sững sờ và rợn ngợp trước những hình tượng và so sánh cực kỳ giàu sức gợi.”

Các nhận xét, đánh giá về cuốn sách:

Bản dịch sang tiếng Anh của Bonnie Huie được lọt vào danh sách Giải thưởng Dịch thuật PEN và là sự lựa chọn của các biên tập viên The New York Times.

“Đây là quyển sách có thể cứu vớt cuộc đời của những đứa trẻ vẫy vùng trong cơn khủng hoảng căn tính đầu đời”. - Bonnie Huie, dịch giả tiếng Anh của Nhật ký Cá sấu.

"Thông qua tác phẩm của mình, tiếng nói của Khâu Diệu Tân thể hiện sự quyết đoán, trí tuệ, dí dỏm, trữ tình và gần gũi." - Tze-Lan D. Sang, Giáo sư nghiên cứu văn học và truyền thông Trung Quốc, Đại học Michigan State.

"Trọng tâm trong tác phẩm của Khâu Diệu Tân nói lên sự thừa nhận của tác giả rằng bản chất của niềm đam mê và tình yêu đã củng cố sự tồn tại của con người trong cả những khoảnh khắc đẹp đẽ nhất và kỳ quặc nhất của nó." - Li-hua Ying, giáo sư tiếng Anh, trường Cao đẳng Bard.

Sinh (1969-1995) – một trong những nhà văn hiện đại phá cách nhất và nhà văn đồng tính nữ nổi tiếng nhất Đài Loan – sinh tại thành phố Chương Hóa ở phía tây đảo Đài Loan. Cô tốt nghiệp Đại học Quốc lập Đài Loan với tấm bằng tâm lý học và nghiên cứu sau đại học chuyên ngành tâm lý học lâm sàng tại Đại học Paris VIII. Truyện ngắn đầu tay “Tù nhân” (“Prison”), nhận giải Central Daily News Short Story Prize và truyện vừa “Những đám đông cô đơn” (“Lonely Crowds”) thắng giải United Literature Association Award. Khi ở Paris, cô đạo diễn một bộ phim dài ba mươi phút tên Ghost Carnival, và không lâu sau đó tự vẫn ở tuổi hai mươi sáu. Sự ra mắt của hai tiểu thuyết Di thư từ Montmartre và Nhật ký Cá sấu sau khi cô mất ở Đài Loan biến cô thành một trong những thần tượng phản văn hóa được tôn thờ nhất trong văn đàn Hoa ngữ. Sau khi mất năm 1995, cô được truy tặng China Times Honorary Prize for Literature. Năm 2007, hai tập Nhật ký của cô được phát hành, và vào năm 2017 cô trở thành chủ đề của bộ phim tài liệu mang tên Death in Montmartre của đạo diễn Evans Chan.